କଣ ପାଇଁ ପୁଜା ସାମଗ୍ରୀରେ ଖାସ୍ ଅଛି ପାନର ପତ୍ରର ବ୍ୟବହାର , ଆଜି ହିଁ ଜାଣିନିଅନ୍ତୁ ଏହି ବିଷୟରେ…

ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମରେ, ଭଗବାନଙ୍କୁ ଉପାସନା କରିବା ସମୟରେ ନିୟମ ପାଳନ କରିବା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ। ପୂଜାପାଠର ସମସ୍ତ ପଦ୍ଧତି ଏବଂ ସାମଗ୍ରୀର ଉପସ୍ଥିତି ମଧ୍ୟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଷୟ | ଏହି ପୂଜା ସାମଗ୍ରୀର ଏକ ବିଶେଷ ଜିନିଷ ହେଉଛି ‘ପାନ’ ଯାହାକୁ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ‘ତାମ୍ବୁଲ୍’ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ | ପାନର ଏହି ନାମ ତାମ୍ବୋଲ୍ ‘ତାମ୍ର’ ଶବ୍ଦରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଛି, ଯାହାର ଅର୍ଥ ତମ୍ବା ରଙ୍ଗ କିମ୍ବା ନାଲି ଭଳି | ଏହି ଲାଲ ରଙ୍ଗ ପାନର ପତ୍ରରେ ଥିବା କତଥେ କୁ ଦର୍ଶାଇଥାଏ | ଭାରତର ଅଧାରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ପାନ ଖାଇବାକୁ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି। ପୂର୍ବ ଏବଂ ମଧ୍ୟ ଭାରତରେ ପାନ ପତ୍ର ଖାଇବା ଅଭ୍ୟାସ ବହୁତ ଅଧିକ | ପାନର ମହତ୍ତ୍ୱ କେବଳ ଏଠାରେ ଶେଷ ହୁଏ ନାହିଁ; ପାନ ଧର୍ମ ଏବଂ ଧୂପ ପୂଜା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବସ୍ତୁ | ପାନ ବିଭିନ୍ନ ରୀତିନୀତିରେ ବିଭିନ୍ନ ରୂପରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ | କେବଳ ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳରେ ନୁହେଁ, ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶୁଭ କାର୍ଯ୍ୟ ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରଭୁଙ୍କର ଏକ ପତ୍ର ପ୍ରଣାମ କରାଯାଏ।

ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମରେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବିବେଚନା କରାଯାଉଥିବା ‘ସ୍କନ୍ଦ ପୁରାଣ’ ମଧ୍ୟ ପାନ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛି। ଆସନ୍ତୁ ଆପଣଙ୍କୁ କହିବା ଯେ ସମୁଦ୍ର ଘୁଞ୍ଚିବା ସମୟରେ ଦେବତାମାନେ ପାନ ପତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ | ଏହି ଅବଧିରେ ପାନପତ୍ର ଉପରେ ଥିବା ଦୀପ ସାରା ବିଶ୍ୱରେ ଆଲୋକ ବିସ୍ତାର କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା, କିନ୍ତୁ ପାନ ପତ୍ରର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ମହତ୍ତ୍ୱ ଏହାଠାରୁ ଅଧିକ ଅଟେ |

ହିନ୍ଦୁ ମାନ୍ୟତା ଅନୁଯାୟୀ, ପାନ ପତ୍ରରେ ବିଭିନ୍ନ ଦେବତା ବାସ କରନ୍ତି। ହଁ, ଏହି ଗୋଟିଏ ପତ୍ରରେ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ଇଶ୍ୱରମାନେ ବାସ କରନ୍ତି | ହିନ୍ଦୁମାନେ ପୂଜାରେ ପାନ ପତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରିବାର ଏହା ମଧ୍ୟ ଅନ୍ୟତମ କାରଣ। କୁହାଯାଏ ଯେ ଏହି ପତ୍ରର ବିଭିନ୍ନ କୋଣରେ କିମ୍ବା ସ୍ଥାନରେ ଦେବତା ଉପସ୍ଥିତ ଥାଆନ୍ତି |

ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଯେ ପ୍ରଭୁ ଇନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ଶୁକ୍ର  ପାନପତ୍ରର ଉପର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ବସିଛନ୍ତି। ମଝିରେ ଗୋଟିଏ ଭାଗରେ ମାତା ସରସ୍ୱତୀ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଭାଗରେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ବିରାଜମାନ ଅଛନ୍ତି, ଯାହାର ଅନ୍ତରେ ତିକ୍ରୋଣ ଆକାର ନେଇଥାଏ । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ପାନ ପତ୍ରର ଏକ ସଂଲଗ୍ନ ଅଂଶରେ ବସିଛନ୍ତି। ଏହା ହେଉଛି ଅଂଶ ଯାହାକି ପତ୍ରର ଦୁଇଟି ଅଂଶକୁ ଏକ ନଳୀ ସହିତ ସଂଯୋଗ କରେ | ଭଗବାନ ଶିବ ଦୁନିଆର ପାଣ ପତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ରୁହନ୍ତି | ଭଗବାନ ଶିବ ଏବଂ କାମଦେବ ଜୀଙ୍କର ସ୍ଥାନ ଏହି ପତ୍ରର ବାହାର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଅଛି | ମାତା ପାର୍ବତୀ ଏବଂ ମାଙ୍ଗଲ୍ୟା ଦେବୀ ପାନ ପତ୍ରର ବାମ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ରୁହନ୍ତି ଏବଂ ଭୁମି ଦେବୀ ପତ୍ରର ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ବସିଥା’ନ୍ତି | ଶେଷରେ, ପ୍ରଭୁ ସୂର୍ଯ୍ୟ ନାରାୟଣ ବି ପାନ ପତ୍ରରେ ସବୁଠାରେ ଉପସ୍ଥିତ |ପୃଥିବୀର ସମଗ୍ର ଦେବତାମାନେ କେବଳ ଗୋଟିଏ ପତ୍ରରେ ବାସ କରୁଥିବାରୁ ଏହା ପୂଜାପାଠରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ | କିନ୍ତୁ ପୂଜା ସାମଗ୍ରୀ ପାଇଁ ବିଟ ପତ୍ର ବାଛିବା ପାଇଁ ଜଣେ ଯତ୍ନବାନ ହେବା ଉଚିତ୍ |

ହିନ୍ଦୁ ମାନ୍ୟତା ଅନୁଯାୟୀ, ମଧ୍ୟଭାଗରୁ ପାନ ପତ୍ର ଭରପୁର୍, ଶୁଖିଯାଈଥିବା ଏବଂ ମଧ୍ୟ ଭାଗରେ ଫାଟିଯାଇଥିବା ପତ୍ରକୁ କେବେବି ପତ୍ର ସାମଗ୍ରୀ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯିବା ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ | ପାନ ପତ୍ର ସବୁବେଳେ ଏକ ସୁରକ୍ଷିତ ରୂପରେ ରହିବା ଉଚିତ, ଅନ୍ୟଥା, ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ପୂଜାପାଠ କରେ ନାହିଁ | ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଯେ ଯଦି ଆପଣ ରବିବାର ଦିନ କିଛି ଭଲ କାମ ପାଇଁ ଘରୁ ବାହାରକୁ ଯାଉଛନ୍ତି, ତେବେ ତୁମ ସହିତ ଏକ ପାନ ପତ୍ର ରଖି ଘରୁ ବାହାରକୁ ଯିବା ଉଚିତ୍ | ଏହା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିର ସମସ୍ତ ବନ୍ଦ ହୋଇଥିବା କାର୍ଯ୍ୟ ସମାପ୍ତ କରିବାରେ ଉପଯୋଗୀ ପ୍ରମାଣିତ କରେ | ମନର ଇଚ୍ଛା ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ ଇଶ୍ୱରଙ୍କୁ ଏକ ପାନ ପତ୍ର ଅର୍ପଣ କରିବା ବ୍ୟତୀତ, ଭାରତୀୟମାନେ ଖାଦ୍ୟ ଖାଇବା ପରେ ଅତିଥିମାନଙ୍କୁ ଖାଇବାକୁ ଦେବା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ରୀତିନୀତି କରନ୍ତି